Persbericht: Bijensterfte 2025
Een giftige cocktail

Bijensterfte 2025, een giftige cocktail

Bijen zijn cruciaal voor het leven op aarde. In de afgelopen 60 miljoen jaar hebben zij gezorgd voor een rijke diversiteit aan soorten planten, volop voedsel voor iedereen en een stabiel klimaat. Als het met de bijen goed gaat, gaat het goed met ons. Als de bijen sterven, implodeert de basis van al het leven.

Bee Foundation heeft in maart 2025, voor het derde jaar op rij, onderzoek gedaan naar bijensterfte in winter 2024-2025. In de afgelopen vijf jaar is de sterfte van honingbijenvolken extreem hoog. Deze trend is nog niet gekeerd.

In totaal hebben dit voorjaar 198 imkers de enquête van Bee Foundation ingevuld. De gemiddelde sterfte ligt op 21%. De helft van de imkers heeft sterfte, de andere helft niet. Dit betekent dat er extreem veel sterfte is bij 50% van de imkers. De sterfte lijkt locatiegebonden: een groot deel van de imkers die nu dode volken hebben, had in de afgelopen jaren ook sterfte. Het valt op dat, tegen de natuur in, met name grote volken sterven. De bijensterfte is het hoogst, 30%, onder imkers waar de volken op eigen honing overwinteren t.o.v. volken die op fabriekssuikers overwinteren 10%. De omgeving is zo giftig voor bijen, dat zij sterven aan hun eigen honing. Opnieuw treft de sterfte provincie Utrecht zwaar; 40 % van de volken zijn deze winter overleden. 

Bijen sterven aan hun eigen honing

Voor het tweede jaar op rij heeft Bee Foundation monsters laten onderzoeken door Buijs Agro-Services op pesticiden. 23 monsters van dode bijen, bijenwas en honing van 10 imkers zijn onderzocht op 668 pesticiden. In eerder onderzoek van Naturalis is slechts naar 110 stoffen gekeken. Dan mis je dus ruim 550 stoffen, waaronder veel gebruikte pesticiden. In dit onderzoek werden 64 verschillende bestrijdingsmiddelen gevonden, 21 van de 64 middelen waren verboden of nooit toegelaten in 2024 in Nederland. Gemiddeld werden er 12.5 middelen per monster gevonden, vorig jaar 13. In één monster werden 28 verschillende pesticiden aangetroffen. Dit volk komt uit een gebied waar sierteelt en tuinbouw plaatsvindt. In de afgelopen vijf jaar gaan op deze plek elk jaar opnieuw de bijen dood. De plek waar de groente wordt geteeld die wij eten, is desastreus voor bijen.

Slechts 5 stoffen dragen voor ruim 80% bij aan de totale gemeten last van bestrijdingsmiddelen, namelijk dicamba, glyfosaat, phthalimide, propargite en fluvalinaat. 

In alle monsters dode bijen vonden we phthalimide, een afbraakproduct van folpet. Dit wijst op de accumulatie van deze stof in bijen. EFSA rapporteert dat dit middel een chronisch risico is voor bijen: ‘A high chronic risk to adults and larvae was identified from exposure to the treated crop, weeds and/or the succeeding crop for all field uses’. Desalniettemin is het een middel dat breed toegepast wordt in Nederland met een verbruik van 30.000-50.000 kg/jaar.

In de meerderheid van de monsters, met name in dode bijen en bijenwas, vinden we dicamba in hoge concentraties. Dit middel wordt meer en meer gebruikt ipv glyfosaat en is toegelaten op mais, sportvelden en gazons. Recent onderzoek vindt een reductie van 70% in bestuivende insecten als ze blootgesteld worden aan bloeiende planten met dicamba. 

Honingbijen en wilde bijen kunnen met elkaar concurreren als er te weinig bloemen zijn. Onderzoek van prof. Dave Goulson laat overtuigend zien dat hommels en wilde bijen ook last hebben van pesticiden. In dit verband zijn honingbijen geen concurrent maar een signaalsoort, waaraan makkelijker onderzoek gedaan kan worden.

‘Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen hebben wereldwijd voor EUR 510 miljard financieringen uitstaan aan bedrijven met een hoge of zeer hoge afhankelijkheid van een of meerdere ecosysteemdiensten.’ Als de bijen sterven aan pesticidecoctails heeft dit ook zijn weerslag in de Nederlandse economie.

Stop pesticiden niet in de grond en niet in je mond

1. De huidige procedures laten nog steeds vluchtige breedwerkende bestrijdingsmiddelen toe zonder rekening te houden met het lange termijn effect op bijen en zonder het effect te testen van pesticidencocktails. De overheid is hier verantwoordelijk voor en moet de procedures drastisch herzien. 
2. Gif is niet gezond voor bijen en niet voor mensen. Zoals Radar liet zien, zijn extreem giftige middelen gewoon voor de consument beschikbaar in de winkel. Laat ze staan.
3. Landbouw zonder gif heeft de toekomst. Er zijn goede scenario’s voor een succesvolle omschakeling. Het wordt tijd om deze transitie maatschappelijk breed te steunen.

Onze oproep aan de overheid voor een gifvrije toekomst:

• Bij twijfel geen toelating. Het voorzorgsbeginsel voorop: bestrijdingsmiddelen alleen goedkeuren na grondig onderzoek van gezondheids- en milieueffecten.
• Samen gezond vooruit. Zorg voor een veilige plek om te werken, te wonen en te spelen. Een gezonde omgeving zonder pesticiden. Steun boeren bij een overstap naar een landbouwsysteem zonder deze middelen.
• Versterk onze natuur. Bevorder schoon water, een gezond ecosysteem en een vitale bodem. Kies voor natuurlijke gewasbescherming die past in onze leefomgeving.

Contactpersoon:

Sonne Copijn: 062584818
Lotte de Jong: 0614204646

De bijensterfte in Nederland: wat kun jij doen om te helpen

De laatste jaren is de bijensterfte in Nederland meerdere keren in het nieuws geweest. Het gaat namelijk niet goed met de bijen in ons land. Verschillende wilde bijensoorten en hommels nemen flink in aantallen af en sommige soorten worden zelfs met uitsterven bedreigd. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? En wat kunnen we doen om de bijen in Nederland een handje te helpen?

Wat is bijensterfte?

Wanneer we het hebben over bijensterfte is het belangrijk om onderscheid te maken tussen de ‘normale’ bijensterfte en het verdwijnen van bijenvolken in rap tempo in de laatste jaren. Dit zijn namelijk twee verschillende dingen.

Wintersterfte

Veel insecten hebben niet zo’n lang leven. Meestal worden ze tussen de 6 maanden en een jaar oud. Dit geldt ook voor veel bijen. Lang niet alle bijen sterven in de winter. Er zijn namelijk jonge bijen die zich, aan het eind van het seizoen, voeden met eiwitten uit gefermenteerd stuifmeel dat was opgeslagen. Hierdoor bouwen ze veel vet en eiwitten op en kunnen ze de winter overleven. Dit noemen we ook wel winterbijen. Deze winterbijen zorgen vervolgens weer voor een nieuwe generatie honingbijen in het voorjaar.

Maar niet alle bijen overleven de winter. Vooral in dat seizoen sterven er jaarlijks veel bijen, door het einde van hun levensduur of een gebrek aan voedsel. Gemiddeld ligt de bijensterfte in de winter rond de 10%, maar dit percentage is de laatste jaren continu toegenomen. Tegenwoordig ligt de sterfte eerder rond de 20% en is er veel verschil tussen de provincies in ons land qua sterfte.

Opvallende bijensterfte

Er is dus een verschil tussen de ‘normale’ bijensterfte en de sterfte die we de laatste tijd zien. Deze bijensterfte is extreem en ook nog eens heel gevaarlijk. Bijen spelen namelijk een heel belangrijke rol in ons ecosysteem en zorgen voor de bestuiving van bijna 70% van de gewassen. Zonder de bestuiving door bijen zijn verschillende groenten, fruitsoorten, planten en bloemen in gevaar.

Verdwijnziekte

Het mysterieuze verdwijnen van hele bijenvolken kent men ook wel als het verdwijnsyndroom, of de verdwijnziekte. Lange tijd was het een raadsel waarom schijnbaar gezonde bijenvolken ineens verdwenen. Gelukkig leren we hier steeds meer over.

Oorzaken van bijensterfte

De toegenomen bijensterfte wordt wereldwijd onderzocht en is onderdeel van veel discussies in de afgelopen jaren. Door dit te laten onderzoeken zijn overheden, wetenschappers en bijenhouders over de hele wereld tot een paar verschillende factoren van de sterfte van honingbijen en hommels gekomen.

Sterfte koningin

Een bijenvolk heeft, zoals je misschien wel weet, diverse rangen en standen. Zo bestaat een volk uit de darren, oftewel de mannelijke bijen, de werksters en één koningin. Deze koningin is heel belangrijk, want ze zorgt voor orde en rust in de bijenkast en brengt de nieuwe bijen voort. Ze legt behoorlijk wat eitjes en houdt zo de kolonie is stand.

Als de bijenkoningin sterft, kan het bijenvolk eigenlijk niet functioneren. Daarom moet er een nieuwe koningin komen. Soms kan de bijenkolonie dit zelf regelen, soms komen hier imkers aan te pas. Als er echter geen nieuwe bijenkoningin komt, sterft het bijenvolk in dat nest uit.

Verschillende pesticiden

Eén van de mogelijke oorzaken van de sterfte onder bijen is het gebruik van verschillende pesticiden in de landbouw. Om gewassen te beschermen tegen plagen, ziekten en ongedierte worden vaak gewasbeschermingsmiddelen, oftewel pesticiden, gebruikt. Deze pesticiden zijn helaas niet zo gezond voor de bijen.

De bijen kunnen blootgesteld worden aan deze pesticiden als ze rondvliegen op het moment van besproeien, maar ze kunnen de pesticiden ook binnenkrijgen via het pollen en het nectar van bloemen. Hierdoor vindt er sterfte plaats onder de honingbijen.

Varroamijt

Een andere grote bedreiging van de bijenpopulatie is de varroa mijt. Deze varroa mijten zijn parasieten die zich vastklampen aan volwassen bijen. Hierdoor komen ze terecht in een nest en kunnen ze zich volop voeden met bijenbloed en de larven van bijen. Dit verzwakt de bijen en zo zorgt de varroa mijt uiteindelijk voor bijensterfte en een afname van de bijenstand door alle dode bijen in het nest.

Droge zomers

Je hebt het vast wel gemerkte de afgelopen jaren: de zomers zijn steeds vaker heel warm en erg droog. Dat vind je misschien zelf prettig, maar voor de bijenstand zijn deze droge zomers echt funest. Door deze aanhoudende droogte is er namelijk een beperking qua voedselvoorziening voor bijen en hommels.

Veel gewassen kunnen niet tegen de droogte en planten en bloemen produceren minder nectar en stuifmeel. Hierdoor hebben bijen zelf minder voedsel, maar worden de bijen ook ondervoed en zwak geboren, waardoor ze minder kans hebben op het overleven van de winter.

Tekort aan stuifmeel

Bijen hebben nectar en stuifmeel nodig. Dit gebruiken ze als voedsel voor zichzelf en voor hun larven. Dit verzamelen ze door te vliegen van bloem naar bloem (en daarmee dragen ze bij aan bestuiving). Het is daarom belangrijk dat er voldoende struiken en bloemen in de omgeving zijn.

Door de manier waarop landbouw tegenwoordig wordt bedreven en het eenzijdige landschap is er in veel gebieden weinig te halen voor bijen. Door een gebrek aan nectar en stuifmeel komen veel bijenvolken in gevaar.

Opkomst Aziatische hoornaar

De laatste jaren wordt de Aziatische hoornaar steeds vaker gespot in ons land. Deze grote wesp is niet alleen erg lastig, maar is ook een grote bedreiging voor de inheemse insecten in ons land. De hoornaar jaagt namelijk op insecten om zelf te overleven. Dit kan een fikse bedreiging zijn en mogelijk een oorzaak zijn van de dode bijen in Nederland.

Wat kun jij doen om de bijen te helpen?

Omdat er de laatste jaren steeds meer onderzoek wordt gedaan naar de bijensterfte, en er veel meer bekend is over de oorzaken van de sterfte, is er gelukkig ook meer bekend over wat we hieraan kunnen doen. Zo kunnen ook jij en ik ons steentje bijdragen en de bijen een handje helpen.

Kies voor natuurlijke bestrijdingsmiddelen

Heb jij een tuin en wil je jouw gewassen graag vrij houden van plagen, ziekten en vervelende beestjes? Gebruik dan bij voorkeur natuurlijke bestrijdingsmiddelen en natuurlijke vijanden om je gewassen te beschermen en vermijd pesticiden. Zo voorkom je dat de bijen in de buurt ziek worden en sterven door het binnenkrijgen van deze pesticiden.

Je kunt luizen op je bloemen bestrijden met lieveheersbeestjes, kikkers en padden in je tuin doen wonderen tegen muggen en vogels zijn gek op slakken en rupsen. Dat is nog eens een natuurlijke manier om ongedierte te bestrijden!

Plant bloemen

Zorg ervoor dat jouw tuin een oase is voor insecten. Zet bloemen, struiken en kruiden die erg geliefd zijn onder bijen in je tuin: bij voorkeur inheemse planten. Zorg dat je tuin in alle seizoenen interessant is voor de bijen, van het voorjaar tot de winter. Zo hebben de winterbijen ook altijd iets voorhanden en draag je bij aan een gezond ecosysteem in jouw buurt.

Maak van jouw tuin een fijne habitat

Veel bijen die je rond ziet vliegen maken onderdeel uit van een bijenkast van een lokale imker, maar dat geldt lang niet voor alle bijen. Er zijn namelijk zoveel bijen en hommels en allemaal leven ze op hun eigen manier en hebben ze hun eigen voorkeuren.

Creëer daarom een fijne habitat in jouw tuin om al deze bijensoorten een veilig onderkomen te bieden. Zet een insectenhotel neer en laat natuurlijke materialen lekker liggen. Hier kunnen insecten namelijk heerlijk schuilen.

Zorg voor water in je tuin

Ook bijen hebben water nodig om te overleven. Alhoewel ze meestal voldoende vocht krijgen uit de nectar dat ze verzamelen, zullen ze op warme dagen ook op zoek gaan naar andere bronnen voor water. Daarom is het slim om een klein schaaltje met water in je tuin te zetten voor dorstige insecten. Zorg dat het een ondiep laagje is en leg er desnoods takjes en steentjes in, zodat de beestjes niet verdrinken.

Ondersteun de lokale imkers

Haal jij je honing en andere bijenproducten in de supermarkt of op de markt? Overweeg dan eens een lokale imker te bezoeken voor jouw honing. Overal in ons land zijn imkers actief met hun eigen honingbijen en bijenkasten. Ze houden de lokale bijenstand op peil en doen hun best om bij te dragen aan de biodiversiteit. En hun verse honing is echt een aanrader!